Γεννήθηκε το 1790 στην Πάτρα και εκπαιδεύτηκε στην Κωνσταντινούπολη. Χρημάτισε διάκονος του Παλαιών Πατρών Γερμανού και έλαβε ενεργό μέρος στην προετοιμασία για την Επανάσταση του 1821. Ανήλθε στον θρόνο των Αθηνών την 8η Αυγούστου 1862, αφού μετατέθηκε από την Αρχιεπισκοπή Αιτωλοακαρνανίας. Κοσμείτο από πολλά προτερήματα και απολάμβανε τη γενική συμπάθεια και τον κοινό σεβασμό. Η δράση του ως Μητροπολίτη συνδέεται κυρίως με τη φιλανθρωπία. Έδειξε ζωηρό ενδιαφέρον για τη θρησκευτική διαπαιδαγώγηση του λαού και για τη βελτίωση της θέσης των Κληρικών. Επί των ημερών του μετεφέρθηκε από τη Ρωσία το ιερό λείψανο του εθνομάρτυρα Γρηγορίου του Ε΄. Ο Θεόφιλος απεβίωσε την 15η Ιουλίου 1873 σε βαθιά γηρατειά. Το αρχείο του, το οποίο σώζεται στην Πάτρα, δημοσιεύθηκε από τον Κ. Ν. Τριανταφύλλου.